Juryverslag

De binnenstad van Venray is de beste openbare ruimte van 2012. De vijftienkoppige vakjury selecteerde drie genomineerden en koos na een enerverende presentatieronde voor Venray vanwege de betrokkenheid van de gebruikers en het vakmanschap.

Kiezen voor kwaliteit, zorgt voor beweging, constateert de jury. De gemeente Venray investeerde fors – zo’n 6,5 miljoen euro – in de herinrichting van de binnenstad. Maar ze vergat daarbij niet de ondernemers (moreel) aan te spreken op de uitstraling van hun panden en zette in op een reclamebeleid dat bijdraagt aan de kwaliteit van de binnenstad. Dat zorgde voor de nodige spin-off.

Verslag per genomineerde

• Binnenstad – Venray De betrokkenheid van de ondernemers bij de aanpak van de binnenstad van Venray is verbluffend, vindt de jury. Uit de mond van ondernemer Toon Kateman, voorzitter van de plaatselijke ondernemersvereniging, klinkt het eenvoudig: als de gemeente investeert in de openbare ruimte, pakken we die kans met twee handen aan en investeren wij ook in ons vastgoed en het gebruik van de ruimte. En de ondernemers – inmiddels gewend om samen te werken in een BIZ waarmee ze jaarlijks 125.000 euro ophalen en ruim 180 ondernemers verenigen – kunnen het goed vinden met elkaar. Zó goed, dat bijvoorbeeld de horeca ervoor koos de openbare ruimte te sieren met op elkaar afgestemd meubilair op hun terrassen. Ook dat lijkt heel logisch, maar is in de praktijk een uitzondering, weet de jury uit ervaring. In Venray lukt het, en dat heeft alles te maken met het signaal dat de gemeente gaf met de grootscheepse renovatie van het centrum. Er waren voldoende financiële middelen en dat gaf ontwerper Ruud Dubbeld de gelegenheid om het ontwerp tot in het kleinste detail uit te werken. Dat heeft geresulteerd in een bijna on-Nederlandse perfectie qua uitvoering van bijvoorbeeld de verharding. Dat deze aanpak er, min of meer ongepland, toe leidt dat er verschillende evenementen worden georganiseerd en vrijwilligers rondleidingen geven, vindt de jury bijzonder. Een proces dat niet is geregisseerd, maar als vanzelf lijkt te ontstaan. Dat zou dan ook de enige tip van jury vormen: waarom niet nadrukkelijker op het gebruik ingespeeld? Want de investering in de herinrichting van het centrum – 6,5 miljoen euro – is gezien de huidige maatstaven bijzonder groot.
•  
• Palenstein - Zoetermeer Alsof de aanpak in Palenstein helemaal nieuw is? Nee, ook in de stadsvernieuwing in de jaren zeventig werd samen met bewoners gewerkt aan de herinrichting van woonwijken. Maar wat in Palenstein gebeurt, is wel heel erg van nú, vindt de vakjury van de Falco Award Beste Openbare Ruimte 2012. De openbare ruimte in Palenstein transformeerde van een anonieme naar een gebruikte ruimte en dat is precies waar het in ‘placemaking’ om draait. Het succes van deze openbare ruimte schuilt in de compromisloze aanpak: het gebruik staat centraal. Het bestaande ontwerp werd min of meer overboord gegooid en samen met de gebruikers werd het opnieuw gemaakt met als enige randvoorwaarde dat het binnen de bestaande budgetten beheerbaar bleef. Deze aanpak laat heel goed de nieuwe rol van de (gemeentelijke) ontwerper zien, stelt de vakjury. Hij is een coördinator van processen in plaats van een tekenaar. Een andere succesfactor is het grote enthousiasme en de sociale betrokkenheid van de bewoners, gemeente en betrokken organisaties in de wijk. Zij programmeren de buitenruimte, waardoor het gebruik verder wordt aangejaagd. Dat is ook meteen de kwetsbaarheid van het project, denkt de jury: zolang dezelfde mensen bij de wijk betrokken blijven en de huidige gebruikers er blijven wonen, biedt dat veel garantie dat het goed blijft. Maar wat als er partijen vertrekken of de samenstelling van de bewoners verandert? Weet de plek dan in te spelen op mogelijk veranderend gebruik? Daarnaast is de aanpak in Palenstein heel plekgericht, maar de jury ziet nog kansen in de verbinding met de omliggende wijken. Op die manier is er mogelijk nog meer winst te behalen uit de investeringen.
•  
• Lange Voorhout – Den Haag Al jarenlang stond de aanpak van het Lange Voorhout op het wensenlijstje van de Haagse gemeenteraad. Enkele jaren geleden bleek de tijd rijp om één van de bekendste openbare ruimten van de stad aan te pakken. De manier waarop de historische sfeer op een ogenschijnlijk eenvoudige manier is teruggebracht op deze plek, vindt de jury meer dan geslaagd. De kostbare technische aanpak om de bomen een betere groeiplaats te geven, is voor de leek niet direct zichtbaar. De terugkeer van een halfverharding bestaande uit schelpen is dat beslist wel. Een gedurfde keuze in een periode waarin er niet vaak wordt gekozen voor dit soort onderhoudsgevoelige verharding, oordeelt de jury. En zeker een keuze die bijdraagt aan de positieve beleving van de plek, want de asfaltverharding die het schelpenpad dat er van oudsher lag had verdrongen, was de gemeente terecht een doorn in het oog. Evenals de vele auto’s die er geparkeerd stonden. Het weghalen van de maar liefst hondervijftig parkeerplaatsen en het aanéénlassen van de twee delen van het Lange Voorhout lijkt dan ook voor de hand te liggen, maar is in de bestaande stad nog helemaal niet zo eenvoudig, benadrukt de jury. Ze kan het dan ook bijzonder waarderen dat Den Haag ingrijpende keuzes heeft durven maken. Zonder het gebruik uit het oog te verliezen, want ook op het nieuwe Lange Voorhout is een kermis nog altijd mogelijk. Toch zou er op dat laatste punt meer uit deze openbare ruimte gehaald moeten kunnen worden, denkt de jury. De investeringen in deze openbare ruimte kunnen wellicht meer waardecreatie opleveren in het gebruik ervan. Pas op het laatst zijn omwonenden en gebruikers betrokken, de aanpak lijkt vooral fysiek ingestoken, en dat is jammer. .